Znak towarowy we franczyzie – kwestie podstawowe

We franczyzie znak towarowy ma kluczowe znaczenie. Rozpoznawalna i pozytywnie kojarzona marka to dla franczyzodawcy gwarancja rozwoju sieci franczyzowej, zarówno w kraju jak i za granicą. Dla franczyzobiorcy to z kolei warunek niezbędny przyciągnięcia klientów i uzyskania zwrotu zainwestowanych we franczyzę środków.

Franczyza to system sprzedaży dóbr, usług i technologii, oparty na ścisłej współpracy pomiędzy niezależnymi przedsiębiorcami, w ramach którego organizator systemu (franczyzodawca) udziela prawa na korzystanie z konceptu prowadzenia działalności gospodarczej. Natomiast franczyzobiorca zobowiązuje się do korzystania z takiego konceptu, według wytycznych franczyzodawcy (określonych w umowie franczyzy), w zamian za uiszczanie na rzecz franczyzodawcy comiesięcznych świadczeń finansowych (tzw. opłat licencyjnych). Koncept franczyzowy obejmuje know- how organizatora systemu, metody prowadzenia działalności (np. merchandisingu), procedury (np. obsługi klienta), oraz prawa własności przemysłowej i intelektualnej. I to właśnie prawa własności przemysłowej i intelektualnej, a w szczególności prawo do korzystania ze znaku towarowego (lub usługowego) franczyzodawcy, stanowią najistotniejszy element przekazywanego konceptu franczyzowego.

Rola znaku
We franczyzie znak towarowy ma kluczowe znaczenie. Rozpoznawalna i pozytywnie kojarzona marka to dla franczyzodawcy gwarancja rozwoju sieci franczyzowej, zarówno w kraju jak i za granicą (sieci franczyzowe za granicą rozwijają m.in. Inglot, Reserved, Wittchen). Dla franczyzobiorcy to warunek niezbędny przyciągnięcia klientów i uzyskania zwrotu zainwestowanych we franczyzę środków. Znany znak towarowy wywołuje w świadomości odbiorców skojarzenie, łączące dany produkt z konkretnym systemem franczyzowym. Pozwala to odróżnić produkty pochodzące od danego franczyzodawcy od produktów innych sieci. W konsekwencji wzrasta przewaga konkurencyjna takiego podmiotu nad innymi uczestnikami rynku. Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, dające się przedstawić w sposób graficzny (m.in. słowo, litera, rysunek, kompozycja kolorystyczna), jeżeli nadaje się do odróżnienia towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów drugiego (Ustawa z dnia 30.06.2000 r. Prawo własności przemysłowej, Dz.U. 2001 Nr 49 poz. 508 z późn. zm). W celu nabycia praw ochronnych do znaku towarowego (usługowego), konieczne jest jego zarejestrowanie. Prawo z rejestracji powstaje na skutek zgłoszenia w odpowiednim urzędzie, w oparciu o jedną z trzech dostępnych procedur- krajową (obejmującą obszar jednego kraju), wspólnotową (obejmującą obszar Unii Europejskiej), międzynarodową (obejmującą obszar państw-stron porozumienia madryckiego).

Licencja na znak
Rejestracja znaku towarowego przynosi wymierne korzyści. Umożliwia pełne dysponowanie znakiem i czerpanie z tego tytułu korzyści finansowych. Zarejestrowany znak towarowy może być przedmiotem sprzedaży, zastawu czy aportu (wkład niepieniężny wnoszony do spółki prawa handlowego), a także odpłatnej licencji. Swego rodzaju licencji na korzystanie ze znaku towarowego udziela się też w umowie franczyzy. Nie jest to licencja w czystej postaci. Niemniej jednak, zastrzeżenie w umowie prawa do korzystania ze znaku towarowego franczyzodawcy spełniać musi pewne, charakterystyczne dla umowy licencji, wymogi. Przede wszystkim, udzielenie prawa do korzystania ze znaku towarowego, powinno zostać udzielone franczyzobiorcy na piśmie (pod rygorem nieważności). Dobrą praktyką jest wskazanie numeru prawa ochronnego na znak towarowy, w celu jego identyfikacji, oraz uregulowanie sposobu korzystania ze znaku (np. w celu oznaczania placówki franczyzowej/ użycia w materiałach reklamowych). Określony powinien być także sposób i częstotliwość prowadzenia przez franczyzodawcę kontroli korzystania ze znaku, tak by kontrola nie uniemożliwiała franczyzobiorcy prowadzenia działalności. Istotnym elementem jest również wskazanie okresu, na jaki prawo jest przyznawane. Okres ten powinien być powiązany z okresem, na jaki zawierana jest umowa franczyzowa. W umowie należy określić także sposób rozliczania się stron (we franczyzie wnosi się najczęściej jednorazową opłatę wstępną, płatną przy zawieraniu umowy oraz comiesięczna opłatę licencyjną).

Znak niezarejestrowany
W praktyce często zdarza się, iż w chwili zawarcia umowy, organizator systemu franczyzowego nie posiada praw ochronnych na znak towarowy, pod którym rozwija działalność, a w umowie znajduje się jedynie zobowiązanie do zarejestrowania znaku towarowego w okresie obowiązywania umowy. Niekiedy też, w chwili zawierania umowy, organizator systemu franczyzowego jest dopiero w trakcie rejestracji oznaczeń sieci. Taka sytuacja niesie za sobą dla franczyzobiorcy duże ryzyko. Prawo do korzystania ze znaku, który nie został zarejestrowany, może bowiem zostać zakwestionowane przez podmiot trzeci. Nie mogąc korzystać z zakwestionowanego znaku, franczyzobiorca traci zaś możliwość prowadzenia placówki franczyzowej. Z umowy franczyzowej najczęściej wynika bowiem, iż franczyzobiorca może prowadzić działalność, wykorzystującą know- how franczyzodawcy, wyłącznie pod jego znakiem towarowym. W sytuacji, gdy znak towarowy, pod którym funkcjonuje dana sieć, nie może być używany (z powodu zakwestionowania praw franczyzodawcy do tego znaku), także i przekazane przez franczyzodawcę procedury i metody prowadzenia biznesu nie mogą być przez franczyzobiorcę wykorzystywane. Korzystanie przez franczyzobiorcę z niezarejestrowanego znaku towarowego, naraża go także na odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu bezprawnego używania znaku. W przypadku zgłoszenia roszczeń przez podmiot trzeci i uznania praw takiego podmiotu do kwestionowanego znaku, franczyzobiorca, który chce kontynuować prowadzenie działalności, czy to samodzielnie czy w porozumieniu z franczyzodawcą, pod zmienioną marką, musi także ponieść koszty zmiany całego wystroju i wyposażenia swojej placówki. Logo franczyzodawcy umieszczane jest zazwyczaj nie tylko na zewnątrz placówki franczyzowej (np. na szyldzie nad wejściem) ale także na meblach czy innych elementach wyposażenia lokalu. Sam lokal bywa także często utrzymywany w kolorystyce znaku towarowego franczyzodawcy. Niemożność używania dotychczasowego znaku towarowego wiąże się więc często z koniecznością zmiany całego wystroju i wyposażenia lokalu.

Podsumowanie
Umowa franczyzy zawierana jest standardowo na co najmniej kilka lat. W tym kontekście, stan prawny oznaczeń używanych w sieci franczyzowej, wydaje się być nader istotny. Zawarcie umowy franczyzowej, która nie zwalnia franczyzobiorcy z odpowiedzialności za ewentualne naruszenia niezarejestrowanych znaków, oznaczać może dla niego konieczność zaprzestania prowadzenia działalności franczyzowej przy jednoczesnym obowiązku uiszczania opłat na rzecz organizatora systemu. Z umów franczyzowych często wynika, że obowiązek uiszczania opłat na rzecz franczyzodawcy trwa tak długo, jak długo pozostaje w mocy umowa, chyba że strony rozwiążą ją wcześniej za porozumieniem lub dokonają w niej stosownych zmian. W praktyce taka sytuacja nie zdarza się jednak często.



ZESPÓŁ

NASZE DANE