Postępowanie w sprawach własności intelektualnej (1) – zabezpieczenie środka dowodowego
Już 1 lipca 2020 r. wchodzi w życie ustawa nowelizująca przepisy kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, która przewiduje szereg zmian w zakresie dochodzenia ochrony praw własności intelektualnej [1]. Ustawa ta wprowadza w szczególności nowe postępowanie odrębne tj. postępowanie w sprawach własności intelektualnej [2], w tym instytucje, które mają ułatwić dochodzenie ochrony praw własności intelektualnej oraz harmonizuje instytucje, które dotąd były rozrzucone po różnych ustawach, a które wynikają z implementacji tzw. dyrektywy enforcement [3]. Poniżej przedstawiam skrótowy opis najważniejszych elementów jednego z takich środków tj. zabezpieczenia środka dowodowego. Jednocześnie pominąłem elementy, które wynikają z przepisów o postępowaniu zabezpieczającym, a do których odwołują się omawiane poniżej przepisy. W kolejnych artykułach przyjrzymy się innym środkom przewidzianym w znowelizowanych przepisach.
Wniosek o zabezpieczenie środka dowodowego
Wniosek o zabezpieczenie środka dowodowego może zostać złożony przed wszczęciem postępowania, jak i w jego trakcie, aż do zakończenia rozprawy w I instancji. Wnioskujący musi uprawdopodobnić roszczenia oraz interes prawny w zabezpieczeniu. Widać więc tu podobieństwo do ogólnych przepisów o postępowaniu zabezpieczającym. Różnica przejawia się jednak w szczególności w zakresie oceny, kiedy istnieje interes prawny w udzieleniu opisywanego zabezpieczenia (poza przesłankami wzorowanymi na postępowaniu zabezpieczającym, zawarto tu również przesłanki nawiązujące do przepisów o zabezpieczeniu dowodów (art. 310 i n. k.p.c.) – por. poniższą grafikę). Jeśli chodzi o pozostałe wymogi wniosku, należy przede wszystkim określić w nim środek dowodowy, który ma podlegać zabezpieczeniu i sposób tego zabezpieczenia (choć sąd nie jest związany określeniem sposobu zabezpieczenia) oraz uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające wniosek. Poniższa grafika podsumowuje najważniejsze kwestie związane z wnioskiem o zabezpieczenie środka dowodowego.
Postanowienie o zabezpieczeniu środka dowodowego
W przypadku udzielenia zabezpieczenia środka dowodowego, sąd w postanowieniu określa w szczególności w czyim władaniu znajduje się środek dowodowy lub kto może umożliwić jego zabezpieczenie, a także zakres wglądu uprawnionego do zabezpieczonego środka dowodowego oraz sposób korzystania z niego. Sąd określa również sposób zabezpieczenia, który jest najbardziej właściwy w okolicznościach danej sprawy. Takimi sposobami są np. odebranie towarów, odebranie maszyn służących do ich produkcji, czy też sporządzenie spisu takich przedmiotów. Sąd przy wydawaniu postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia środka dowodowego powinien dokonać wyważenia interesów stron, tak, aby zabezpieczyć interesy uprawnionego, a jednocześnie nie obciążać obowiązanego/pozwanego ponad potrzebę. Postanowienie o zabezpieczeniu środka dowodowego podlega wykonaniu z chwilą jego wydania. Wykonanie takiego postanowienia powierzone zostało co do zasady komornikowi. Nadto, na wniosek uprawnionego, obowiązanego lub pozwanego sąd może wezwać biegłego, aby wziął udział w wykonaniu postanowienia o zabezpieczeniu środka dowodowego.
Warto zwrócić uwagę w tym kontekście na elementy postanowienia oraz środki przysługujące obowiązanemu/pozwanemu, które w założeniu mają zapewnić równowagę interesów przeciwników procesowych. Poza oczywistą możliwością wniesienia zażalenia na postanowienie o zabezpieczeniu (co ważne zażalenie wnosi się do sądu II instancji, a więc inaczej niż w przypadku zażalenia w „zwykłym” postępowaniu zabezpieczającym), warto podkreślić, że dopóki postanowienie nie stanie się prawomocne, uprawniony nie uzyskuje wglądu do zabezpieczonego środka dowodowego. Łączy się z tym przepis mówiący o tym, że komornik, który wykonuje postanowienie nie przekazuje odebranych od obowiązanego przedmiotów/sporządzonych protokołów uprawnionemu, ale składa je do sądu. W przypadku prawomocnego oddalenia wniosku o zabezpieczenie środka dowodowego zabezpieczenie upada. Sąd, na wniosek obowiązanego, wydaje postanowienie stwierdzające upadek zabezpieczenia, na podstawie którego obowiązany odbiera środki dowodowe złożone w sądzie. Powyższe jest zgodne z założeniami projektu ustawy w tym zakresie, gdzie wskazano, że celem omawianej regulacji jest fizyczne pozyskanie materiału z którego będzie mógł zostać przeprowadzony dowód (nie jest więc przesądzone, że taki dowód zostanie w ogóle przeprowadzony), w przeciwieństwie do instytucji zabezpieczenia dowodów (art. 310-315 k.p.c.), gdzie celem jest szybkie przeprowadzenie dowodu w przypadku obawy, że późniejsze przeprowadzenie dowodu nie będzie możliwe. Jednocześnie, nawet jeśli postanowienie o zabezpieczeniu stanie się prawomocne, jego treść powinna dokładnie określać w jaki sposób uprawniony może korzystać z zabezpieczonego środka dowodowego. Może mieć to szczególnie duże znaczenie w przypadku treści chronionych tajemnicą przedsiębiorstwa.
Najważniejsze kwestie związane z wydaniem postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia środka dowodowego przedstawiono na poniższej grafice.
Podsumowanie
Wydaje się, że omawiana instytucja może ułatwić dochodzenie ochrony praw własności intelektualnej, ułatwiając (przymusowe) uzyskanie środka dowodowego oraz zabezpieczenie go przed ewentualną utratą (zniszczeniem). Środek ten może odgrywać potencjalnie dużą rolę na etapie przed wytoczeniem powództwa tj. może pomóc w podjęciu decyzji o tym, czy w ogóle je wytaczać. Uprawniony poprzez zabezpieczenie środków dowodowych może bowiem uzyskać informacje o tym, czy rzeczywiście dochodzi do naruszenia jego praw i jaka może być skala tych naruszeń. Na marginesie należy jednak zaznaczyć, że obowiązanemu przysługuje (w związku z decyzją ustawodawcy o odpowiednim stosowaniu art. 746 k.p.c. do opisywanej instytucji) roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem zabezpieczenia, jeśli z jakiejś przyczyny pismo wszczynające postępowanie nie zostało złożone w wyznaczonym terminie, zostało cofnięte, zwrócone, odrzucone itd.
Innymi środkami, które mogą pomóc w zbudowaniu podstawy faktycznej dochodzonych roszczeń są: „wyjawienie lub wydanie środka dowodowego” oraz „wezwanie do udzielenia informacji”, o których będzie mowa w kolejnych artykułach.
[1] Ustawa z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw – http://dziennikustaw.gov.pl/DU/2020/288.
[2] Zgodnie z dodanym do art. 1 k.p.c. § 2: Kodeks postępowania cywilnego normuje także postępowanie sądowe w sprawach o ochronę praw autorskich i pokrewnych, o ochronę praw własności przemysłowej, o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji, o ochronę dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczą one wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług, o ochronę dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych (sprawy własności intelektualnej).
[3] Dyrektywa 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej – https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A32004L0048.
