Czym są patenty konieczne do spełnienia normy?

W celu przybliżenia tematyki, w pierwszej kolejności trzeba omówić podstawowe pojęcia związane z problematyką SEP.

Zgodnie z powszechnie stosowaną w praktyce unijnej oraz międzynarodowej definicją, przez „patent konieczny do spełnienia normy” (ang. Standard Essential Patent lub SEP) należy rozumieć „patent, który chroni technologię o podstawowym znaczeniu dla spełnienia normy”^[1], to jest patent chroniący „technologie niezbędne do spełnienia norm technicznych i wprowadzenia na rynek produktów opartych o te normy”^[2].

Z kolei przez pojęcie „standardu” rozumie się „dokument przedstawiający wymagania dla konkretnego elementu, materiału, komponentu, systemu lub usługi, bądź opisujący szczegółowo konkretną metodę lub procedurę”^[3] (tłum. aut.). Do najpopularniejszych standardów w branży telekomunikacyjnej należą znormalizowane technologie GSM, 2G, 3G, 4G, LTE, bądź WiFi czy Bluetooth oraz nadchodzącą właśnie technologia 5G, a także większość innych technologii komunikacji bezprzewodowej. Niezależnie od powyższego, należy pamiętać, iż nie tylko technologie o charakterze bezprzewodowym mogą być objęte „standardami”.

Standardy technologiczne w praktyce

Standardy (znormalizowane technologie) oraz patenty konieczne do spełnienia normy nie stanowią przedmiotu regulacji prawnych. Ich funkcjonowanie, posługiwanie się nimi w praktyce oraz respektowanie ich typizacji w obrocie rynkowym wynika ze stosowania obowiązujących przepisów prawa patentowego, działalności organizacji normalizujących (kreujących standardy) oraz przyjmowanych przez organy unijne i organizacje międzynarodowe zasad dotyczących licencjonowania patentów koniecznych do spełnienia normy na warunkach FRAND (ang. Fair, Reasonable and Non-Discriminatory), tudzież rozpoznawania patentów koniecznych do spełnienia normy jako szczególnej kategorii przedmiotów prawa patentowego.

Co ważne, liczba patentów zadeklarowanych jako niezbędne do spełnienia samych tylko norm 3G opracowanych przez Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych (ang. European Telecommunications Standards Institute, ETSI) wynosi ponad 23 tysiące[4]. W wielu raportach dotyczących SEP Komisja Europejska wskazuje także, iż bazy organizacji rozwijających normy (ang. Standard Developing Organizations, SDO) zawierają „dziesiątki tysięcy SEP odnoszących się do jednej normy, a tendencja ta nasila się”[5]. W roku 2014 baza ETSI odnotowała 6 505 technologii normalizacyjnych zatwierdzonych jako standardy[6], przy czym ich liczba nieustannie wzrasta, a patenty zadeklarowane w organizacji ETSI jako konieczne do spełnienia normy  stanowią ponad 70% wszystkich deklaracji SEP w skali globalnej[7]. Dla przykładu, powszechnie używane urządzenie typu laptop czy telefon komórkowy współcześnie wykorzystuje przeciętnie około 250 standardów operacyjnych[8].

Zasady licencjonowania FRAND

Organizacje normalizujące przyjmują ponadto, że uprawnieni do patentów koniecznych do spełnienia normy powinni udzielać licencji na zasadach, które są „uczciwe, rozsądne i niedyskryminujące” (FRAND; Fair, Reasonable and Non-Discriminatory). Zasady licencjonowania FRAND wyznaczają ogólne ramy, precyzowane przez praktykę rynkową i sądy oraz stanowią punkt wyjścia dla wszelkich negocjacji prowadzonych pomiędzy podmiotami z branży tech wykorzystującymi technologie objęte SEPami, oraz dla obliczania stawki licencyjnej FRAND za korzystanie z danych SEPów stanowiących przedmiot negocjacji.

Choć zasady licencjonowania FRAND to w większości miękkie wytyczne postulowane przez organy unijne, w tym w szczególności przez Komisję Europejską, uprawnieni z patentów koniecznych do spełnienia normy przynależący do organizacji standaryzujących zobowiązują się do ich przestrzegania. Z uwagi na powyższe, analiza stanowiska potencjalnego licencjobiorcy (zwykle podmiotu z branży tech, wykorzystującego technologię objętą patentem koniecznym do spełnienia normy) w kontekście warunków licencjonowania FRAND oraz prowadzenia negocjacji na w/w zasadach jest kluczowa dla poprawnego zidentyfikowania ryzyka biznesowego w tym obszarze.

Implementacja standardów objętych SEP w działalności gospodarczej

Jednym z większych problemów systemowych patentów koniecznych do spełnienia normy jest wzrastający margines błędu dla deklaracji patentów koniecznych do spełnienia normy. Ponieważ wspomniane deklaracje składane przez uprawnionych z patentów nie są poddawane weryfikacji przed umieszczeniem w/w informacji w bazach, nie każdy patent deklarowany jako będący SEPem faktycznie nim jest. Może to rodzić poważne problemy w ocenie, czy wykorzystanie danej technologii w istocie wkracza w przedmiot patentu koniecznego do spełnienia normy.

Mimo to sytuacje, w której korzystanie ze standaryzowanej technologii (np. 2G czy 3G) nie wkracza w żaden patent zadeklarowany jako SEP, są bardzo rzadkie i należy przyjmować z góry, iż sam fakt prowadzenia działalności produkcyjnej bądź komercjalizacyjnej w dziedzinach innowacyjnych technologii – bądź produkcji na niej bazującej – wiąże się z wykorzystaniem co najmniej kilku patentów koniecznych do spełnienia normy, a tym samym z ryzykiem zarówno prawnym, jak i ekonomicznym, które szerzej omówione zostanie w drugim artykule z cyklu „Znaczenie patentów koniecznych do spełnienia normy (SEP) dla podmiotów z branży tech”.

Z drugim artykułem z cyklu „Znaczenie patentów koniecznych do spełnienia normy (SEP) dla podmiotów z branży tech” będzie można zapoznać się w najbliższych dniach na stronie kancelarii.

[1] Oprac. zbior. Komisji Europejskiej, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Określenie unijnego podejścia do patentów niezbędnych do spełnienia normy, https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2017:0712:FIN:PL:PDF (data dostępu: 29.12.2018), s. 1.

[2] Tamże.

[3] Oprac. zbior. Komisji Europejskiej, Competition policy brief: Standard-essential patents, http://ec.europa.eu/competition/publications/cpb/2014/008_en.pdf (data dostępu: 25.11.2018), s. 1

[4] Tamże.

[5] Tamże, s. 3.

[6] Oprac. zbior. Komisji Europejskiej, Competition policy brief: Standard-essential patents, http://ec.europa.eu/competition/ publications/cpb/2014/008_en.pdf (data dostępu: 25.11.2018), s. 2

[7] T. Pohlmann, K. Blind, IPLytics: Landscaping study on Standard Essential Patents (SEPs), https://www.iplytics.com/wp-content/uploads/2017/04/Pohlmann_IPlytics_2017_EU-report_landscaping-SEPs.pdf (data dostępu: 03.12.2018), s. 11.

[8] Tamże.